‘Atlas Kralingen’ – wegdromen bij historische kaarten

Mijn zoon van zestien legt zijn geschiedenisboek voor me neer. ‘Kijk eens naar deze kaart’, zegt hij. Samen bestuderen we de wereldkaart van Johannes de Armsheim uit 1482. Europa is herkenbaar, evenals het Midden-Oosten. Van Afrika is alleen het noordelijke deel in kaart gebracht en Amerika en Australië bestaan nog niet. Op papier zag de wereld er toen heel anders uit dan nu.

De Oude Dijk
Oude kaarten zijn fascinerend, ik kan er niet genoeg van krijgen. En oude kaarten van mijn eigen woonomgeving zijn helemaal het summum. Daarom ben ik erg blij met ‘Atlas Kralingen, 2,5 km geschiedenis’, van de hand van de Kralinger schrijver/zanger Arie van de Krogt. Het boek is lekker groot - ongeveer hetzelfde formaat als mijn Kleine Bosatlas uit 1969 - zodat de kaarten die Van der Krogt heeft verzameld goed tot hun recht komen. Aan de hand van historische kaarten volgt Van der Krogt het veranderingsproces van Kralingen, de wijk aan de oostkant van Rotterdam waar ik nu vier jaar woon.
Op de kaart uit 1100 zien we de Oude Dijk al. Vanaf deze dijk, die nog steeds de belangrijkste doorgaande weg is van Kralingen, werd het moeras tussen de Maas en de Rotte ontgonnen. In de achttiende eeuw moet het dorp verhuizen. Het land rondom is afgegraven voor turf en de plassen maken het dorp onbereikbaar en zorgen voor een voortdurende dreiging. Kralingen schuift dichter naar Rotterdam toe en begint opnieuw op de plek waar nu de Hoflaankerk staat. Het oude kerkhof van het dorp blijft waar het is en ligt tegenwoordig midden in de nieuwbouwwijk Prinsenland.
In 1895 verliest de gemeente Kralingen haar zelfstandigheid en wordt geannexeerd door Rotterdam.

Witte plekken
Van der Krogt heeft de geschiedenis van Kralingen verdeeld in zeven periodes. Van iedere periode is een kaart van het begin en een van het einde opgenomen. Ons huis is gebouwd in 1913. Op de kaart uit 1895 waarmee het vijfde hoofdstuk begint, bestaat onze straat, de Vredehofweg, dus nog niet. De Korte Kade, hier om de hoek, heeft wel een lange geschiedenis, de straat staat al op een kaart uit 1611.
De Vredehofweg staat wel op de kaart uit 1941 waarmee het zesde hoofdstuk begint. Schuin tegenover ons huis, waar nu een school en een gymlokaal staan, is dan nog een gemeentekwekerij. Maar het meest opvallend op deze kaart zijn de grote witte plekken. De eerste bommen van 14 mei 1940 vielen op Kralingen en verwoestten bijna een kwart van de wijk. Straten verdwenen en kwamen niet meer terug. Wie nu op de Gerdesiaweg staat en zich met een kaart van voor 1940 probeert te oriënteren, zal geen aanknopingspunten vinden.

Nog aantrekkelijker
Naast prachtige historische kaarten bevat het boek vele prenten, schilderijen en foto’s en wordt ieder hoofdstuk verluchtigd met een gedicht of lied uit de betreffende periode. Het laatste hoofdstuk sluit af met het lied ‘Vlinderbuurt’ van Van der Krogt zelf. In het slothoofdstuk ‘Kom op Kralingen!’ fantaseert Van der Krogt erover hoe Kralingen nog aantrekkelijker kan worden. Hij laat zich hierbij inspireren door de geschiedenis van het gebied en door andere steden. Waarom geen molengang van acht molens langs de Gordelweg? Waarom geen Hollands landschap à la Reeuwijk bij de Gerdesiaweg? En waarom geen wandelpromenade langs de Maas, met heerlijke terrasjes zoals in Berlijn of Buenos Aires?

‘Atlas Kralingen’ is een boek om vaak door te bladeren, om steeds weer nieuwe dingen te ontdekken op de kaarten en om bij weg te dromen en te fantaseren over het Kralingen van vroeger en het Kralingen van de toekomst.