Wandelen langs de brandgrens

Regelmatig fiets ik ’s avonds door de stad en zie her en der rode lichtjes tussen de stoeptegels: de iconen die de brandgrens markeren - de grens tot waar de stad na het bombardement van 14 mei 1940 afbrandde. Vooral afgelopen winter was het mooi toen de rode lichtjes de sneeuw van onderaf belichtten.
De brandgrens leeft in Rotterdam. Hij is als rode lijn terug te vinden op Google Earth, er is een audiotour gemaakt met ooggetuigenverslagen en op de website www.rotterdam4045.nl is ontzettend veel informatie verzameld.
Een paar jaar geleden heeft de gemeente Rotterdam samen met AIR een folder met drie wandelroutes langs de brandgrens uitgebracht. Afgelopen weekend liep ik met wandelgenoot R, aan de hand van de folder, een deel van route Oost.

Miljoenen Tranen
We beginnen bij de hoek Lusthofstraat en Adamshofstraat. Het is hier niet moeilijk om in de sfeer van de gebombardeerde stad te komen. De naoorlogse flats die hier stonden zijn gesloopt en we kijken over een zanderige vlakte. We volgen de Adamshofstraat richting Oude Dijk en lopen langs de Steen der Miljoenen Tranen, een monument dat is gemaakt door Truus Menger-Oversteeger en onthuld in 1990. Is dit de plek waar op 14 mei de eerste bommen vielen? In ieder geval is een paar stappen verder, bij de hoek met de Gashouderstraat, de brandgrens duidelijk te zien. Het huis rechts is oud, het huis links is nieuw. Ook in de Sionsstraat en op het Noordeinde komen we brandgrenspanden tegen.

Jodensloot
Langs metrostation Gerdesiaweg lopen we in zuidelijke richting. We passeren een grote vijver die door de buurtkinderen de Jodensloot wordt genoemd. Waarom? De folder biedt geen antwoorden. Wel komen we te weten welke architecten de flats hier hebben ontworpen.
Aan het einde van de Libellenstraat, onderaan de Oostzeedijk, vinden we weer een mooie voorbeeld van brandgrenspanden.

Joodse begraafplaats
We klimmen de Oostzeedijk op en lopen aan tegen de grootste verrassing van deze wandeling. Het lijkt eerst zomaar een muur, begroeid met hulst. Dan ontdekt R een plakkaat op de muur: ‘Joodse begraafplaats Oostzeedijk. In 1696 aangekocht door de toenmalige Portugees-Joodse gemeente. In 1710 overgenomen door de Hoogduits-Joodse gemeente en in gebruik tot 1820.’ Geen woord rept de folder over deze bijzondere plek. De muur is te hoog, we kunnen er niet overheen kijken, maar rechts, bij de ingang van de parkeerplaats van kantoorgebouw De Admiraliteit kunnen we er wel overheen gluren. De grafstenen staan in drie rijen. Ze worden beschut door het bladerdek van esdoorns.

Brandgrensstraat
Langs de Admiraliteitskade lopen we naar het meest oostelijke deel van de Brandgrens. De Boslandstraat is een echte Brandgrensstraat. Rechts zijn de gebouwen oud, links zijn ze nieuw. We steken de Oostzeedijk weer over en zien brandgrenspanden in de Aegidiusstraat, de Adamshofstraat en de Oosmaaslaan. Door de Paulus Potterstraat lopen we terug naar de Lusthofstraat. Is dit nu ook een typische brandgrensstraat, met rechts oudbouw en links nieuwbouw of interpreteren we het verkeerd? De folder zegt hier niets over.

Onhandig formaat
De route is met de folder in de hand gemakkelijk te vinden. Ook is het handig dat de Brandgrenspanden zijn aangegeven. Als je het niet weet, vallen ze nauwelijks op. Het formaat van de folder is onhandig voor de wandelaar. Hij is te groot, onhandig open te vouwen, een windvlaag rukt hem zo mee, en op de vouwen scheurt het papier snel.
Er is gekozen voor informatie over de architectuur van de nieuwe panden, maar ik wil meer weten over het monument van Truus Menger, over Willem Ruys, over de Jodensloot en de Joodse begraafplaats op de Oostzeedijk. Ik heb behoefte aan de informatie die wel te vinden is op de website www.rotterdam4045.nl, zoals foto’s van brandgrenspanden en de plekken waar de bommen zijn ingeslagen.
Mijn droom: een handzaam boekje (formaat de LAW-boekjes), met een adequate routebeschrijving, foto’s van vroeger en heel veel relevante informatie.